Verbindend Leiderschap begint met loslaten

De roep om Verbindend Leiderschap lijkt een logisch gevolg van de onvrede die er steeds meer heerst in organisaties met een top down cultuur en autoritair leiderschap. Verbinding is één van de belangrijkste voorwaarden om te overleven in onze wereld. Niets bestaat namelijk zonder interactie met haar omgeving. Anders gezegd: ieder individu bestaat écht enkel bij de gratie van het geheel. Als je daar rekening mee houdt en bewust de verbinding aangaat, kun je dus veel meer bereiken.

Transitie deskundige Jan Rotmans geeft nog een extra gewicht aan de noodzaak voor Verbindend Leiderschap. Volgens hem hebben we in deze tijden van extremen verbinders nodig. Zij kunnen het oude en nieuwe met elkaar verbinden en zo een grote verandering op gang helpen. In zijn video hieronder omschrijft hij hoe hij dit ziet.

Verbindend Leiderschap: Loslaten van het oude

“Wie wil groeien moet eerst snoeien” riepen we vroeger enthousiast tegen onze klanten op de financiële herstructureringsafdeling waar ik werkte. Het doel was om de bedrijven weer financieel gezond te maken. Deze boodschap werd initieel vaak met minder enthousiasme ontvangen door onze klanten, maar de tijd leerde vrijwel altijd dat dit een noodzakelijk kwaad was. Het is een natuurwet die de tuiniers onder ons ook maar al te goed kennen. 

Voordat we (opnieuw) kunnen verbinden moeten we dus eerst iets loslaten. Als je wilt dat er iets verandert, dan moeten oude verbindingen verbroken worden, anders gebeurt er niks. En dat vraagt om moed.

Het valt mij op dat deze cruciale stap van loslaten vaak onderbelicht is als er over Verbindend Leiderschap wordt gesproken. Het lijkt wel alsof we denken dat als we ons maar voldoende verbinden het dan vanzelf wel goed komt. Echter, zo makkelijk werkt het helaas niet. Om onszelf aan iets nieuws te verbinden moeten we eerst iets anders loslaten. En dat stukje van verandering doet vaak (tijdelijk) pijn. Daarom riepen we tegen onze klanten ook vol enthousiasme “Zonder wrijving geen glans!”.   

Loslaten vraagt Moed

Dit proces van loslaten en verbinden komt in veel meer situaties voor. Enkele voorbeelden:

• Om een nieuwe manier van werken te introduceren die volledig gaat over vertrouwen, zal je je angst moeten loslaten en je neiging tot controle. Denk bijvoorbeeld aan thuiswerken en het vertrouwen dat medewerkers niet andere dingen gaan doen onder werktijd.
• Als je graag meer de collectieve belangen wilt behartigen, dan betekent dat dat je je persoonlijke (ego) belangen zult los moeten laten. Dus bijvoorbeeld je bonus opgeven ten behoeve van een gelijker verdeeld salaris in het team.
• Om je volledig te kunnen verbinden aan een nieuwe liefdesrelatie moet je de oude liefdesrelatie (voldoende) afronden.
• Als je gezondere gewoontes wilt zal je eerst je ongezonde gewoontes (die op korte termijn als prettig kunnen worden ervaren) los moeten laten
• Om je te kunnen verbinden aan het nieuwe verhaal van een meer verbonden, inclusieve SAMENleving (eco), zal je eerst het oude verhaal van het Ego moeten (durven) loslaten.

Verbinden begint dus met loslaten. Loslaten is wat mij betreft een basisvoorwaarde voor écht Verbindend Leiderschap. Iets dat vaak over het hoofd wordt gezien als er over dit thema wordt gesproken. 

Dit betekent dat een Verbindend Leider dus (tijdelijk) de bereidheid moet hebben zijn of haar eigen gelijk los te laten. Om zo te kunnen verbinden met de belangen en behoeften van anderen met als uitgangspunt het gezamenlijk belang zo goed mogelijk te dienen. Maar dit betekent niet dat het eigen gelijk per definitie moet worden opgegeven, dat is het andere uiterste. Een Verbindend Leider is namelijk ook helder over zijn eigen belangen en behoeften. De helderheid over de wederzijdse verwachtingen en de ruimte die hierbij ontstaat vanuit vertrouwen en respect zorgt voor de échte verbinding. Die verbinding vindt plaats op een diepere laag dan ons rationele denken en vanuit die diepere laag ontstaat synergie. Een synergie waarbij 1+1 groter is dan 2. Wanneer dit gebeurt kunnen we spreken over 

Verbindend Leiderschap kan alleen bij voldoende volwassenheid

En hoe mooi het ook klinkt, Verbindend Leiderschap is niet altijd mogelijk. Verbindend Leiderschap werkt namelijk alleen als mensen over voldoende mate van volwassenheid beschikken. Mocht je hierover twijfelen, dan daag ik je uit om Verbindend Leiderschap te oefenen met een driejarig (liefst moe) kind. 

Steven Covey legt dit uit in zijn bekende boek “De 7 eigenschappen van Effectief Leiderschap”. Hij benoemt drie stadia in mate van volwassenheid: dependence, independence en interdependence. De eerste twee stadia moeten volgens hem doorleefd zijn (dependence als kind en de ontwikkeling van independence daarna als individu) om bij interdependence, oftewel Verbindend Leiderschap uit te komen. 

Om dit te ontwikkelen moeten we paradoxaal genoeg niet specifiek iets leren, maar eerder iets afleren. In onze maatschappij ligt over het algemeen de nadruk op de ontwikkeling van ons individualisme. En wellicht zijn we daar iets te ver in doorgeslagen. Er lijken in ieder geval weer meer stemmen op te gaan om het extreme individualisme en de bijbehorende vrijheid weer enigszins te beperken. “Zonder gehoorzaamheid geen vrijheid”. 

Deze stap kun je ook zien als de stap van Ego naar Eco. De stap waar het individuele belang wordt ingeruild voor het collectieve belang. Het nieuwe Duurzame Leiderschap dat de wereld goed kan gebruiken.

Wat is er nu nodig voor meer Verbindend Leiderschap?

De uitdaging is om het belang van ons Ego en oude overtuigingen dus meer los te laten. Meer BewustZIJN van het feit dat we bestaan bij de gratie van het grotere geheel om daar vervolgensook écht naar te handelen. Dit is makkelijker gezegd dan gedaan. In de waan van de dag is het maar al te verleidelijk om terug te schieten in de Ego verkramping.

Er moet dus ook letterlijk tijd en ruimte worden gecreëerd om écht te verbinden. En de meest belangrijke verbinding is daarbij die met jezelf. Tijd voor reflectie dus, tijd voor een dieper besef. Bijvoorbeeld het besef dat we als individu niks voorstellen zonder het geheel. Van daaruit kun je jezelf verbinden met een hoger doel dat je Ego overstijgt. En als dat doel (je Purpose) helder is dan kun je van daaruit verbinden met gelijkgestemden. Dat is de basis van Verbindend Leiderschap.